Circulaire grondstoffen en restafvalstromen maken een groot deel uit van de vervoersstromen over de Nederlandse rijkswegen. Er wordt jaarlijks 34,6 miljoen ton afval bij bedrijven en gemeenten/huishoudens ingezameld en naar verwerkers vervoerd voor recycling of verbranding. Alleen al bij de Afval Energie Centrales (AEC’s) wordt jaarlijks 7,5 miljoen ton restafval verbrand, waarmee energie wordt opgewekt. De Nederlandse vaarwegen hebben nog veel vervoerscapaciteit beschikbaar en in tegenstelling tot de wegen is er op het water geen congestie. De modal shift van deze afvalstromen van weg naar water of spoort leidt tot een grote CO₂-reductie en een aanzienlijke reductie in vrachtwagenbewegingen over het Nederlandse wegennet.

De doelstelling van ‘Afval over water en spoor’ is om het aandeel vervoer van afvalstromen via de binnenvaart en spoor te verhogen. De focus lag in eerste instantie meer op binnenvaart en op de afvalstromen die vanuit gemeenten naar Afval Energie Centrales en verwerkers worden vervoerd. De gemeenten (overheid) zijn opdrachtgever voor de inzameling, het vervoer en de verwerking van deze stromen. Contracten worden voor langere periodes afgesloten en er zijn stabiele en grote volumes om het vervoer via de binnenvaart uit te voeren. De doelstelling van het project is om in kaart te brengen welke vervoersvolumes de verschillende gemeenten laten verwerken bij welke AEC’s en om met de gemeenten te inventariseren wat het effect zou zijn om hiervoor binnenvaart in te zetten. Vervolgens is er aan de hand van concrete casussen een vervoersopzet met binnenvaart uitgewerkt en in kaart gebracht welke knelpunten er zijn en wat nodig is om de modal shift van weg naar water te maken. Met de uitvoering van pilots wordt data verkregen waarmee ketenpartijen keuzes kunnen maken bij het ontwerp van een vervoersketen met binnenvaart

Daarnaast is er met landelijke stakeholders geïnventariseerd hoe er vanuit landelijke richtlijnen kan worden gestuurd op het stimuleren van intermodaal vervoer van afval en circulaire grondstoffen. Ook is gekeken naar de mogelijkheden voor het vervoeren van afval per spoor.  

Uit de inventarisatie bij de gemeenten en de uitwerking van een aantal casussen blijkt dat er alleen al zo’n 900.000 ton huishoudelijk restafval dat wordt verwerkt bij de AEC’s  per binnenvaart vervoerd kan worden. Als hier ook nog het te verbranden bedrijfsafval in wordt meegenomen kan dit volume worden verdubbeld. Een efficiënte inzet van binnenvaart vereist echter wel een herontwerp van de transportketen, vanaf overslag uit de inzamelauto tot en met ontvangst bij de verwerker.

De pilot van L’Ortye heeft laten zien dat er met het balen van afval bij een waterlocatie op een veilige en schone manier afval kan worden opgeslagen en worden vervoerd per binnenschip. Het balen van afval aan het begin van de transportketen is een antwoord op het creëren van energie buffers, voor momenten waarop AEC’s minder aanvoer hebben van brandbaar afval, maar wel een hoge vraag naar energie. De aanbesteding van het Limburgse afval heeft echter ook laten zien dat het zonder de juiste aanbestedingsvoorwaarden niet mogelijk is voor marktpartijen om een intermodale oplossing aan te bieden.   

De Wegwijzer Afvalvervoer over water geeft gemeenten richtlijnen om hun aanbesteding zo in te richten dat vervoer over water een haalbare vervoersoptie is.  

De pilot met Renewi om afval per spoor te vervoeren, laat zien dat het mogelijk is, maar qua kosten en proces (nog) niet opweegt tegen mogelijkheden over de weg.   

In samenspraak met landelijke stakeholders is afgestemd dat een MIC (Makelaars- & Informatiepunt vervoer circulaire stromen over water) noodzakelijk is om op structurele wijze vrijvallende concessies te monitoren en gemeenten en andere stakeholders actief ondersteuning te bieden om vervoer over water mogelijk te maken bij een nieuwe aanbesteding.