VOORWOORD
Met veel trots presenteer ik voor de laatste keer het Resultatenboek Topsector Logistiek 2021-2023. Na 11 jaar met veel plezier en energie als boegbeeld van de Topsector Logistiek te hebben opgetreden, draag ik per 1 januari 2024 het stokje over aan Ronald Paul. Ik bedank iedereen voor de inzet en prettige samenwerking in de afgelopen jaren. We hebben dit mooie resultaat met z’n allen neergezet!
Dit resultatenboek laat zien wat het Topsector Logistiek programma van 2021 tot en met 2023 heeft bereikt. Van onderzoek tot ontwikkelde praktische tools en van innovaties tot scholing en e-learnings. Nederland is een handelsnatie bij uitstek. Ons hoogwaardige logistieke systeem is hierin een drijvende kracht. Met innovatiekracht behouden we onze wereldwijde koppositie. Zo kunnen we het hoofd bieden aan de uitdagingen van de toekomst, zoals verduurzaming, verstoringen in waardeketens en krapte op de arbeidsmarkt.
We hebben veel resultaten behaald en flinke stappen gezet. Als de Topsector Logistiek en als hele sector hebben we een bijdrage kunnen leveren aan de miljoenen vaccinaties die zijn gezet in de coronaperiode. We hebben samen een eerlijke methodiek voor carbon footprinting ontwikkeld, waar al meer dan 800 bedrijven aan de gang zijn en die navolging vindt in de Europese wetgeving. Ook in de toekomst blijft de rol van logistiek cruciaal. Bijvoorbeeld om de strategische autonomie van Europa te vergroten, of de transitie naar de circulaire economie mogelijk te maken.
Voor de komende jaren liggen er nog veel meer kansen. Ik wens Ronald Paul en alle andere betrokkenen heel veel succes met het Topsector Logistiek programma 2024-2026.
Aad Veenman
boegbeeld Topsector Logistiek
Wat doet de Topsector Logistiek?
Implementatie en Opschaling en onderzoek
De Topsector Logistiek is in 2016 gestart met haar eerste Innovatieprogramma, in 2021 gevolgd door haar tweede programma. Kenmerkend voor de Topsector Logistiek, in tegenstelling tot de andere Topsectoren, is de expliciete focus (naast kennisontwikkeling) op implementatie en opschaling. Door stimuleren van onderzoek biedt de Topsector Logistiek perspectief voor de toekomst. Implementatie en opschaling van succesvol gebleken toepassingen biedt het concreet handelingsperspectief voor bedrijven in de dagelijkse praktijk. Dat levert mooie resultaten op voor de ambities van de Topsector: duurzaam en concurrerend. En een sterke betrokkenheid van het bedrijfsleven.
Focus op maatschappelijke uitdagingen in Toepassingsgebieden
Waar de aandacht in het eerste programma vooral uit ging naar innovatietopics, zoals Cross Chain Control Centers, synchromodaal transport en de ontwikkeling van een Neutraal Logistiek Informatie Platform, is het huidige programma gericht op het oplossen van de maatschappelijke uitdagingen binnen de Toepassingsgebieden Steden, Multimodale Corridors, Supply Chains en Mobiele Werktuigen en Bouwlogistiek. In Stuurgroepen rond die toepassingsgebieden bepalen bedrijven, overheid en kennisinstellingen gezamenlijk welke projecten nodig zijn om de beweging naar verduurzaming te versnellen, welke barrières moeten worden weggenomen of randvoorwaarden ingevuld en welke kennis nog moet worden ontwikkeld.
Financiering
De Topsector Logistiek wordt (vooral) gefinancierd vanuit het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, gericht op implementatie en opschaling en onderzoek, het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (PPS toeslagregeling, via NWO en TNO), gericht op onderzoek, en het Ministerie van BZK (via IenW) voor stikstofreductie Mobiele Werktuigen en Bouwlogistiek, gericht op implementatie en opschaling en onderzoek.
Hier staan wij: onze cijfers
De Topsector Logistiek is geen vrijblijvend innovatieprogramma; we willen een concrete en meetbare bijdrage leveren aan het realiseren van onze ambitie. De KPI’s richten zich dan ook op verduurzaming (KPI 1), de bijdrage van ketenregie aan het BBP (KPI 2) en concurrentiekracht (KPI 3). Omdat het programma een sterke opschalingdoelstelling kent, kijken we daarnaast naar de omvang van de betrokkenheid van bedrijven, kennisinstellingen en overheden en van studenten. Resultaten waar we trots op zijn!
KPI 1: Verduurzaming / Uitstootreductie
1. In 2023 zijn 1.500 bedrijven actief bezig met CO₂ meting en/of reductie.
Dit wordt gemeten door het tellen van bedrijven die deelnemen in het project carbon footprinting, andere onderdelen van het Topsector Logistiek programma en/of de spin-off van deze activiteiten buiten het programma.
Eind 2023 tellen we 1.760 bedrijven in de carbon footprinting projecten. Plus Lean & Green (Internationaal ruim 300 bedrijven) en spin-off uit BigMile wordt de streefwaarde ruim overschreden.
Aantal bedrijven bezig met CO₂-reductie
2. Het aantal segmenten waarin meerdere bedrijven hun CO₂ reductie onderling gebenchmarkt hebben, is eind 2023 gegroeid van 0 (in 2020) naar 80 (van de 100) segmenten.
Dit wordt gemeten door het tellen van segmenten, die deelnemen in het project carbon footprinting, andere onderdelen van het Topsector Logistiek programma en/of de spin-off van deze activiteiten buiten het programma.
Eind 2023 zijn er 102 segmenten actief in de community benchmark. Deze zijn allemaal afgerond. De streefwaarde van de KPI is overtroffen.
3. Inzicht in werkelijke uitstoot van stikstof in binnenvaart en bouwlogistiek en methodiek stikstof footprinting is versneld gerealiseerd.
Deze streefwaarde is kwalitatief en wordt gerapporteerd door het programmabureau. Om tot dit inzicht te komen, worden onderzoeken aanbesteed of uitgezet. Die onderzoeken leiden tot inzichtelijke rapportages die breed worden gedeeld. Ook wordt de methodiek voor stikstof-footprinting ontwikkeld.
Eind 2023 zijn alle rapporten opgeleverd. Daarnaast is een eerste succesvolle automatiseringsslag gemaakt om vanuit bestaande kostenramingen (bijvoorbeeld SSK-kostenramingen in de bouw) NOx emissies te voorspellen, en daarmee te laten zien dat de methodiek van het zelf sneller voorspellen op basis van primaire data werkt.
KPI 2: BBP aandeel van ketenregie
1. De toegevoegde waarde van ketenregieactiviteiten aan het BBP groeit nominaal van € 15,4 miljard in 2015 naar € 18,7 miljard in 2023.
Dit wordt gemeten door een extern bureau middels het optellen van de toegevoegde waarde van vooraf gedefinieerde logistieke ketenregiefuncties. De toegevoegde waarde van alle functies in Nederland wordt door het CBS per functie verzameld, maar niet opgeteld tot een totaal van ketenregieactiviteiten. Onderzoeksorganisatie TNO en Buck Consultants International hebben deze methodiek ontwikkeld en de monitoring een aantal jaren uitgevoerd. De bestaande methodiek wordt verrijkt met een aantal te kiezen IT-functies, die eerder niet zijn meegeteld.
De nieuwe cijfers zijn gepubliceerd. Door aanpassing in de toewijzingscategorieën bij CBS is voor de vergelijkbaarheid een analyse gemaakt van de toegevoegde waarde van ketenregieactiviteiten vanaf 2014/2015. Uitgaand van eenzelfde percentage groei (+20%), is de streefwaarde voor 2023 aangepast naar € 18,7 miljard. De toegevoegde waarde van Ketenregieactiviteiten is gegroeid met 45% naar 22,5 miljard euro. De streefwaarde is sterk overschreden.
KPI 3: Concurrentiekracht
1. De positie op de Logistics Performance Index is een top 10 positie (top 5 in Europa), waarbij de score niet onder de 3,95 zakt.
Dit wordt eens in de twee jaar gemeten door de Wereldbank, middels enquêtes onder logistiek bedrijfsleven.
In 2023 zijn door de Wereldbank de nieuwe cijfers gepubliceerd. Nederland scoort 4,1 en is 3e wereldwijd en 2e van Europa, gelijk met Duitsland, Zwitserland en Denemarken. In 2018 (de voorlaatste publicatie) was Nederland 6e wereldwijd en 5e van Europa. De streefwaarde is daarmee gerealiseerd.
2. De mate waarin het bedrijfsleven bereid is mee te investeren in het Topsector Logistiek programma komt eind 2023 uit op 50%.
Het bedrijfsleven heeft in dezelfde mate in het programma geïnvesteerd als de overheid.
De cofinanciering is uitgekomen op bijna 52%. Daarmee is de streefwaarde gerealiseerd.
Investering bedrijfsleven in TSL programma
Opschaling
Dit Topsectorprogramma ligt er een speciale focus op opschaling. Toepassingen en kennis uit de Topsector Logistiek wordt breed verspreid en ingezet. De opschaling wordt gemeten in bereik en betrokkenheid:
| KPI: Verduurzaming | Eind 2023 | Streefwaarde |
|---|---|---|
| # bedrijven actief met CO2-reductie | 1.760 | 1.500 |
| # segmenten in CO2 Benchmark (van de 100) | 102 | 80 |
| Co-financiering | 52% | 50% |
| KPI: Opschaling | Eind 2023 | Streefwaarde |
|---|---|---|
| # bedrijven bereikt | 13.650 | 15.000 |
| # studenten bereikt | 1.313 | 1.000 |
| # bedrijven betrokken | 2.245 | 3.000 |
| # studenten betrokken | 665 | 500 |
Deelnemers
Steden
Nederlandse steden en hun directe omgeving zijn goed voor ongeveer driekwart van de bevolking en het grootste deel van de economische activiteit. De toenemende drukte van mensen, activiteiten en logistiek zet de leefbaarheid onder druk. Terwijl ook is afgesproken dat Nederlandse steden vanaf 2025 zero-emissiezone invoeren, één van de maatregelen uit het Klimaatakkoord.
De Topsector Logistiek heeft veel werk verzet in het stimuleren van samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. Zo hebben we onderzocht hoe je ondernemers aan kunt zetten tot duurzamere keuzes voor logistiek in de stad. Enerzijds is hierbij een middel ontwikkeld om te informeren en motiveren. Anderzijds heeft onderzoek inzichten opgeleverd in hoe ondernemers hun logistiek anders kunnen organiseren.
Logistiek krijgt nog vaak een onderbelichte plek bij keuzes over ruimtelijke ordening en verkeersbeleid. De Topsector Logistiek agendeert dit thema met eerste inzichten in en richtlijnen voor het gebruik van stedelijke ruimte voor logistieke activiteiten.
Klik hier voor de subonderwerpen:
Gedragsbeïnvloedingsstrategie micro MKB | Steden, handelingsperspectief: van bewustwording, naar toepassen en opschaling
De Topsector Logistiek heeft als doel om onderzoek te doen naar innovaties in de logistiek en deze innovaties verder te ontwikkelen tot bruikbare tools, methodieken en praktijktoepassingen. Vervolgens wordt gekeken hoe je het beste tot opschaling komt, oftewel, hoe kan het meest effectief de grootschalige toepassing bereikt worden.
Handreiking Duurzame gebiedsontwikkeling en logistiek – Steden, integrale gebiedsontwikkeling
Logistiek en goederenvervoer zijn de laatste decennia in omvang fors toegenomen. De logistieke sector levert een belangrijke bijdrage aan het draaiend houden van onze samenleving en economie. Tegelijkertijd heeft logistiek ook invloed op de leefomgeving. Voor steden is het een uitdaging om logistiek goed in te passen in de openbare ruimte en het mobiliteitssysteem: een toename aan logistiek vraagt letterlijk om ruimte.
City Logistics Lab – Stadslogistiek, hubs en het gebruik van ruimte in de stad
CILOLAB is het living lab voor duurzame stadslogistiek. Logistiek dienstverleners, hubexploitanten, gemeenten en kennisinstellingen werken in dit lab samen om stadslogistieke oplossingen te ontwikkelen en te implementeren om zo zero-emissie alternatieven voor alle stakeholders te bieden in verschillende steden. Bij oplossingen moet je denken aan verschillende soorten hubs, overslagpunten of stadsdistributiecentra, waar de stromen van buiten de stad en stedelijke logistiek worden ontkoppeld, zodat de logistiek op stadsniveau efficiënter kan worden georganiseerd.
Er ontstaan veel nieuwe logistieke initiatieven op basis van de principes van de deeleconomie. Hoewel de voordelen hiervan in logistiek voor industrie en samenleving duidelijk lijken, is nog onduidelijk wat het effect is van de deeleconomie op de logistieke sector. Mogelijke voordelen zijn bijvoorbeeld meer efficiëntie, lagere kosten, minder congestie en minder CO₂-uitstoot.
Multimodale Corridors
Hoe maken we goederenstromen via knooppunten en transportcorridors duurzaam, veilig en concurrerend? De Topsector Logistiek werkt samen met bedrijven, kennisinstellingen en overheden om die ambitie vóór 2050 te realiseren.
Goederenvervoer gaat nu voornamelijk over de weg. Jaarlijks zorgt dit voor 8,8 Mton CO₂. De verkeersdrukte en transportvolumes nemen toe. Met de opgave voor de vernieuwing of onderhoud van infrastructuur is dit onhoudbaar. Daarom richt Multimodale Corridors zich op het verplaatsen van goederen van weg naar water, spoor en buisleidingen. Het Joint Corridor Off-Road programma laat mooie resultaten zien en heeft 50 lanes ontwikkeld en 400 miljoen wegkilometers bespaard. Ook Afval over water of spoor biedt goede potentie voor een modal shift.
Tegelijkertijd moeten we inzetten op verduurzaming van de binnenvaart. Het wegtransport vergroent sneller, waardoor een reverse modal shift dreigt. Door de uitstoot van schepen onder diverse omstandigheden te meten hebben we beter inzicht in de uitstoot, maar ook in effectieve maatregelen. Dat geeft handelingsperspectief voor de sector. Het onderzoek Path2Zero geeft handvatten voor de transitie naar zero-emissie voor partners in de binnenvaartketen, zoals schippers, verladers en financieringsinstellingen.
Een ander belangrijk vraagstuk in multimodaal goederenvervoer is de efficiënte afhandeling op knooppunten. De afgelopen jaren hadden bedrijven op steeds meer tijdstippen last van ‘havencongestie’. Er is een top-10 aan maatregelen opgesteld om de wachttijden te verminderen.
Klik hier voor de subonderwerpen:
Joint Corridors Off-Road
Joint Corridors Off-Road is een programma waarin bedrijven, kennisinstellingen en overheden samenwerken om multimodale transportverbindingen te realiseren en verder uit te bouwen naast de weg. Het programma richt zich met name op het wegnemen van drempels die een stap naar multimodaal transport in de weg staan. Het programma heeft daarvoor een landelijk dekkend ecosysteem gecreëerd.
Verduurzaming binnenvaart: handelingsperspectief voor de branche
Uit eerder onderzoek van de Topsector Logistiek blijkt dat de binnenvaart minder CO₂ uitstoot dan goederenvervoer over de weg en onze weginfrastructuur ontlast. Maar de binnenvaart draagt met 1,7 Mton CO₂-uitstoot nog voor 16% bij aan de CO₂-uitstoot van goederenvervoer op Nederlands grondgebied. Ander onderzoek dat we hebben laten doen, laat ook zien dat een modal shift naar binnenvaart geen normen van stikstof-uitstoot overschrijdt, ook niet in N2000 gebieden. Analyse van stikstof-effecten van een modal shift van weg naar binnenvaart geeft wel een duidelijk signaal: de binnenvaart moet snel verduurzamen.
Meten op schepen
Voor vrachtwagens en bestelwagens is het relatief eenvoudig om kostenefficiënt de werkelijke operationele prestaties (zoals snelheid en route), condities, energieverbruik en emissies te monitoren.
Voor binnenvaartschepen is dit uitdagender vanwege de grote verscheidenheid aan parameters. Het programma ‘Meten op Schepen’ is geïnitieerd door de Topsector Logistiek om deze belangrijke parameters en prestaties te meten en vast te leggen in de realiteit van de binnenvaart, gericht op CO₂-uitstoot en luchtverontreinigende stof(fen) (NOx).
Stimulering vervoer circulaire grondstoffen en afval via de binnenvaart en het spoor
Circulaire grondstoffen en restafvalstromen maken een groot deel uit van de vervoersstromen over de Nederlandse rijkswegen. Er wordt jaarlijks 34,6 miljoen ton afval bij bedrijven en gemeenten/huishoudens ingezameld en naar verwerkers vervoerd voor recycling of verbranding. Alleen al bij de Afval Energie Centrales (AEC’s) wordt jaarlijks 7,5 miljoen ton restafval verbrand, waarmee energie wordt opgewekt. De Nederlandse vaarwegen hebben nog veel vervoerscapaciteit beschikbaar en in tegenstelling tot de wegen is er op het water geen congestie. De modal shift van deze afvalstromen van weg naar water of spoort leidt tot een grote CO₂–reductie en een aanzienlijke reductie in vrachtwagenbewegingen over het Nederlandse wegennet.
Top-10 maatregelen voor het verlichten van de gevolgen van congestie in import en export van containers
De laatste jaren treedt er regelmatig congestie op bij de overslag en afhandeling van import- en exportcontainers in de haven van Rotterdam. Dit komt door een combinatie van factoren: zeeschepen die regelmatig te laat aankomen, te beperkte opslagcapaciteit op zeeterminals, en beperkte capaciteit in het achterlandvervoer, zowel over de weg, het spoor als de binnenvaart.
Mobiele Werktuigen
en Bouwlogistiek
Nederland is op weg naar schoon en emissieloos bouwen. Dat is in het belang van de natuur, het klimaat en onze gezondheid. Om dat te bereiken moeten de emissies van bouwmaterieel zoals mobiele werk-, voer- en vaartuigen, omlaag. Het programma Mobiele Werktuigen en Bouwlogistiek binnen de Topsector Logistiek maakt deel uit van het Kennis- en Innovatieprogramma Emissieloos Bouwen, onderdeel van de routekaart Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB). Hiermee levert de Topsector Logistiek een belangrijke bijdrage aan onderzoek, implementatie en opschaling van logistieke kennis en innovaties om de transitie naar schone en emissieloze logistiek in de bouw te realiseren. Bouwlogistiek is als nieuw toepassingsgebied eind 2021 geïntegreerd in het uitvoeringsprogramma van de Topsector Logistiek.
Klik hier voor de subonderwerpen:
Voorspellen van stikstof
In 2023 zijn de nodige stappen gezet om het voorspellen van stikstof te verbeteren. Met verbeteren wordt het “zelf en sneller” voorspellen van emissies bedoeld.
Zelf stikstof voorspellen is mogelijk door te kijken naar de beschikbare data van bedrijven. Denk aan de bestekposten, planning of kostenraming en hier stikstof kerngetallen aan toe te wijzen. Hiermee zijn bedrijven in staat om zelf de berekening te maken.
Living labs 3×3+1
Een living lab is een open innovatief ecosysteem, waar bedrijfsleven, overheid en onderwijs in samenwerken.
Eind 2022 zijn door de Topsector Logistiek 3 Living labs gestart in woningbouw, utiliteitsbouw en gebiedsontwikkeling. De living labs hebben 3 generieke en specifieke doelen. En de +1 is kennis ophalen, borgen en delen.
Control Towers in de bouwlogistiek
Eerder onderzoek heeft uitgewezen dat duurzame bouwlogistieke oplossingen beschikbaar en succesvol zijn, maar dat grootschalige toepassing daarvan uitblijft. Gebrekkige integrale ketenregie over de logistieke stromen, een lage digitaliseringsgraad en het gebrek aan tools en instrumenten voor ketenafstemming spelen daarin een belangrijke rol (TNO, 2018). Terwijl de mogelijkheden om een afname van transportbewegingen te realiseren, en daarmee verkeershinder, lokale en globale emissies en geluidsoverlast te verminderen, juist worden vergroot bij het toepassen van ketenregie over alle bouwstromen in een stadsgebied. Dit onderzoek biedt gemeenten, aannemers, en andere ketenpartijen, inzicht in de huidige stand van zaken rondom bouwlogistieke ketenregie en de toepassingsmogelijkheden van een Control Tower (CT).
Energietransitie op de bouwplaats
De behoefte naar een snelle transitie richting schoon en emissieloos bouwen is groot. Elektrificatie van het bouwmaterieel (mobiele werktuigen, voertuigen, vaartuigen) speelt daarin een hele belangrijke rol. Tegelijkertijd zijn er nog veel vragen over hoe aan verschillende randvoorwaarden kan worden voldaan om de inzet van zero-emissie materieel daadwerkelijk in de praktijk te realiseren.
Supply Chains
De Topsector Logistiek werkte in het programma Supply Chains aan het verbeteren van de prestaties van Nederlandse ketens en activiteiten in wereldwijde supply chains. Betrouwbare informatie om ketens te ontwerpen en besturen is de rode draad in het programma. Bedrijven krijgen handreikingen met kennis, inzichten en nieuwe oplossingen, voor het verlagen van risico’s.
Door te werken aan aantoonbaarheid in supply chains, kunnen bedrijven een nauwkeuriger en betrouwbaarder inzicht opbouwen van de schadelijke emissies die vrijkomen in de keten en sturen op de verlaging hiervan. De projecten ‘Ready for the next crisis’ en ‘ICCOS’ helpen overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen ondersteunen met nieuwe vormen van veerkrachtige ketenbesturing.
Om te kunnen blijven groeien in welvaart moeten we meer doen met de schaarse middelen die we hebben. Door het op zendingsniveau beter inzichtelijk maken van verspilling van vervoerscapaciteit en tijd van schaars personeel, zien bedrijven duidelijk kansen voor verbetering.
Klik hier voor de subonderwerpen:
Ketenregie wijkgerichte aanpak
Inzet schaarse tijd en capaciteit
Supply chains: Veerkracht in ketens
De maatschappij wordt in toenemende mate geconfronteerd met onzekerheden en verstoringen. De coronapandemie heeft in dat opzicht veel kwetsbaarheden in supply chains blootgelegd. Tegelijkertijd is het een voorbeeld van hoe logistiek essentieel is voor de maatschappij en hoe veerkrachtig de sector is. Deze disruptie, maar ook andere verstoringen, hebben ertoe bijgedragen dat er een grotere bewustwording is in de sector en ook breder in de industrie dat er aandacht moet zijn voor het inrichten van robuuste en veerkrachtige ketens.
Supply chains: Ketenregie voor wijkgerichte aanpak in de zorg
We hebben de verantwoordelijkheid om de samenleving leefbaar te houden, daar speelt ook de logistieke sector een cruciale rol in. Daarvoor is het wel nodig dat er stevige verbinding is met de uitdagingen die in sectoren actueel zijn. Neem nou gezondheid en zorg. Mensen willen graag verbonden zijn met hun omgeving en meedoen in de maatschappij. Dat kan het beste in de eigen leefomgeving, maar het kan zijn dat je daar hulp en zorg bij nodig hebt. Het is dan vaak een logistieke puzzel die gelegd moet worden om de juiste hulpmiddelen, medicijnen, voeding, maar ook aandacht op de juiste plek te krijgen op het juiste moment.
Supply chains: Inzet schaarse tijd en capaciteit
Als we het CBS mogen geloven, dan rijdt 30 procent van de Nederlandse vrachtwagens leeg over onze wegen. En van de wagens die wel geladen zijn, is het maar de vraag hoe vol ze zitten. Met een toenemende schaarste aan vervoerscapaciteit, medewerkers milieuruimte moet dit beter als we Nederland draaiende willen houden.
Aantoonbaarheid in supply chains
Consumenten, bedrijven en overheden willen steeds nauwkeuriger weten wat de CO₂-footprint van een product of dienst is, om zo milieubewuste keuzes te maken. Internationaal wordt CO₂-uitstoot bovendien steeds verder gereguleerd of belast. Bijvoorbeeld via de CSRD, CBAM of de uitbreiding van het ETS. Een grove aanname van de CO₂-uitstoot volstaat dus niet langer. Er zijn exacte cijfers nodig. Toch was er nog geen CO₂-boekhoudmethode die dit op een nauwkeurige, uniforme en efficiënte manier mogelijk maakte. Carbon Added Accounting maakt de CO₂-footprint van producten en diensten in een supply chain wél concreet en aantoonbaar.
Digitalisering
Om beheerst data te delen in professionele supply chains, is betere digitale samenwerking in ketens is de belangrijkste voorwaarde.
Ondanks de toename van interne automatisering bij bedrijven blijkt dat de communicatie B2B en B2G nog veelal handwerk is: mails lezen, chats sturen, websites inloggen, gegevens intypen, het zijn mensenhanden die de vertaalslag doen tussen IT-systemen. Die menselijke vertaalslag zorgt voor veel verlies: geen tijdige en juiste informatie, geen inzicht in de keten, hoge kosten.
Papierloze automatisering vraagt om een nieuwe basis van werken: zowel technisch (BDI afsprakenstelsel) als regelgeving (wetten die passen bij papierloos werken) als qua werkproces (het “ongrijpbare” van digitaal werken is een barrière voor de adoptie).
De Topsector Logistiek heeft op alle 3 gebieden de praktijk verkend en de grenzen verlegd.
Digitalisering: Basis Data Infrastructuur – toepassen en waarde bepalen
Het afsprakenstelsel Basis Data Infrastructuur (BDI) is onderdeel van de Digitale Transport Strategie en is in ontwikkeling. Het is een afsprakenstelsel voor beheerst data delen voor zakelijke ecosystemen. Het geeft partijen de goede balans tussen beheersing (wie mag wat aan data inzien of gebruiken?) en efficiëntie (geautomatiseerd afhandelen).
Digitalisering: Digital Shipment Data – papierloos transport
Digitaal zakendoen is de toekomst: een steeds groter aandeel van de routinematige informatie-uitwisseling tussen bedrijven en met overheden gaat niet alleen digitaal, maar ook geautomatiseerd tussen IT-systemen. Met weinig of geen menselijke tussenkomst.
Dat geldt ook voor goederenvervoer: van papieren ladingdocumenten naar digitale transacties tussen IT-systemen. Dit project richt zich op papierloos transport: Digital Shipment Data bij goederenvervoer. Het accent ligt op wegvervoer.
Carbon Footprinting
Verduurzaming is één van de hoofddoelen van het Topsector Programma. Er is dan ook veel gedaan om de sector handelingsperspectief geven en te ondersteunen bij het reduceren van de CO₂-uitstoot.
De afgelopen jaren hebben we honderden logistieke bedrijven ondersteund met het inzichtelijk krijgen van de CO₂-uitstoot per zending en het identificeren van besparingskansen. Bedrijven hebben deelgenomen in communities, aan webinars en bijgedragen aan het ontwikkelen van e-learning modules. Het programma ‘Carbon Footprinting’ heeft duidelijkheid gecreëerd voor bedrijven door het ontwikkelen van verificatie en certificering van de nieuwe ISO1403 norm, evenals het nauwkeurig rapporteren. Als er nog geen data beschikbaar is, helpt de Transport Performance Database daarbij. Deze database, sinds 2023 live, is gebaseerd op kwalitatief hoge data van ruim 700 vervoerders en verladers.
Inzicht in CO₂ per zending is al waardevol voor bedrijven; door tijdstempels en ladinginformatie toe te voegen, ontstaat nog meer inzicht in de effectieve besteding van voertuigcapaciteit en tijd van chauffeurs en krijgen bedrijven nog meer stuurinformatie om te verduurzamen, kosten te besparen en de marge te verhogen.
Klik hier voor de subonderwerpen:
Opschaling bij bedrijven
De Topsector Logistiek heeft de afgelopen jaren honderden logistieke bedrijven ondersteund bij het starten met carbon footprinting: Het berekenen en toewijzen van CO₂-uitstoot aan zendingen. We geloven sterk in de kracht van communities. Als je met vergelijkbare bedrijven samen optrekt, inspireer je elkaar, kun je van elkaar leren en zorgen de onderlinge afspraken voor urgentie. Dit werkt beter dan als individueel bedrijf alles zelf uit moeten vinden.
Makkelijk CO₂ uitstoot van een zending op elke factuur
CO₂-uitstootruimte wordt steeds schaarser en dus begrensd of beprijst. Het wordt daarom belangrijker om over betrouwbare uitstootdata te beschikken. Je wil tenslotte echt alleen voor je eigen aandeel van de uitstoot betalen. Daarom wil je per zending een nauwkeurig en betrouwbaar CO₂-uistoot getal. Gewoon op de vrachtbrief of de factuur bij de andere informatie.
Carbon Footprinting ISO14083 verificatie voor bedrijven en software partijen
In 2023 is er een nieuwe ISO-norm voor carbon footprinting in de logistiek gepubliceerd: de ISO14083. De stap van een norm naar certificering van bedrijven en tools is cruciaal voor opschaling en correcte implementatie. De Topsector Logistiek heeft samen daarom met accreditatie- en logistieke bedrijven uitgewerkt hoe deze norm kan worden gecertificeerd. Dit is zeer waardevol voor het Nederlands bedrijfsleven, dat internationaal koploper is op dit gebied.
Human Capital
Een grote uitdaging voor de logistieke sector is dat we ontwikkelde innovaties, kennis, tools en oplossingen in de Topsector Logistiek daadwerkelijk toepassen en opschalen. Een belangrijk kanaal voor deze opschaling is via het onderwijs. We zetten daarom in op het overdragen van ontwikkelde kennis en op het borgen van human capital in de Kennis- en Innovatieagenda’s van alle topsectoren. Het onderzoek ‘Future of Work’- draagt bij aan de inrichting van Learning communities. In deze communities werken onderzoekers, studenten, docenten, bedrijven en overheden samen door te Innoveren, Werken en Leren. Ruim twintig Learning communities zijn inmiddels actief. Kennis wordt geborgd in onder andere praktische tools, zoals serious games.
Om de maatschappelijke transities te realiseren zijn er voldoende goed opgeleide mensen met de juiste skills noodzakelijk. We dragen kennis over aan de nieuwe generatie die studeert aan het mbo, hbo en wo, door het ontwikkelen van onderwijsmaterialen en door studenten actief ervaring op te laten doen met nieuwe kennis en methodes. In het Topsector Logistiek programma zijn innovatieve onderwijsmiddelen met en voor het onderwijs ontwikkeld en toegankelijk gemaakt voor mbo en hbo. Daarnaast zijn ook tools zoals quick scans voor zero emissie zones, rekentools en aanpakken voor onder andere het in kaart brengen van de carbon footprints van bedrijven ontwikkeld. Ook hebben studenten actief ervaring opgedaan door deel te nemen in challenges en projecten. Zij nemen deze ervaring mee naar de bedrijven waar ze gaan werken.
Samenwerken is IT en mensenwerk
Regelmatig ontstaan er opstoppingen rondom het aanleveren en afhandelen van luchtvracht op Schiphol. Enorme files die meestal herleidbaar zijn tot een gebrek aan transparantie en daarmee voorspelbaarheid binnen het logistieke netwerk. Binnen het Living Lab CDM@Airports zoeken onderzoek, onderwijs, overheid en het bedrijfsleven samen naar oplossingen om zo wachttijden en milieubelasting te verminderen. Centrale thema’s zijn het samen tot afgewogen besluiten komen, het delen van logistieke data, en duurzaamheid.
E-learning module Modal Shift MBO
Er zijn veel onderzoeken uitgevoerd door Off Road Runners; HBO studenten deden onderzoek op het gebied van modal shift binnen het Joint Corridors Off Road programma om multimodale corridors verder te ontwikkelen. De resultaten van een aantal onderzoeken over verduurzaming van transport door verplaatsing van weg naar spoor en water zijn door het Scheepvaart en Transport College (STC) vertaald in een e-learning module voor het MBO. In scenario’s krijgen studenten inzicht in de impact die een verandering heeft op planning, kosten en CO₂ uitstoot.
Challenge Zero Emission Logistics
De energietransitie heeft grote gevolgen voor bedrijven, de samenleving, de stedelijke omgeving en het (inter-)nationale transportnetwerk. Steden stellen strengere emissiezones in, waardoor bijvoorbeeld alleen volledig elektrische bestelauto’s de winkels en klanten mogen beleveren. Schepen in zee- en binnenhavens gaan aan de walstroom en vrachtwagens aan de laadpaal. Containers worden gebruikt als batterijen. En dit gaan we grotendeels al tussen 2025 en 2030 meemaken, als het goed gaat! Hoewel de technologie er al grotendeels is, missen vaak nog de samenwerking en slimme toepassingen. Er is een tekort aan mensen, ruimte, en netwerk capaciteit.
Internationalisering
Internationalisering in de Topsector Logistiek heeft als ambitie de acquisitie van logistieke activiteiten naar Nederland en de export van Nederlandse kennis en kunde naar het buitenland. Nederland distributieland (NDL) vervult de centrale rol bij de uitvoering van dit thema en is de uitvoerder van de opdracht voor acquisitie en export.
Acquisitie
NDL zal in 2023 naar verwachting 275-325 nieuwe investeringsprojecten identificeren en 55-75 landingen realiseren. Een nieuw investeringsproject heeft betrekking op contacten van NDL met verladers die bezig zijn met de ontwikkeling van een Europese supply chain. Een landing heeft betrekking op een verlader die na advies en/of matchmaking door NDL logistieke activiteiten in Nederland is opgestart. De aantallen zullen lager liggen dan in 2022 (383 nieuwe investeringsprojecten en 80 landingen).
Export
Afgelopen jaar is verdergegaan op de ingeslagen weg: het ontwikkelen van proposities, uitbouwen van partnernetwerken en identificeren van leads. Ondernemers met internationale ambities zijn hierbij nauw betrokken. Er is voortgang geboekt in de positionering van de internationale ambities van de Nederlandse logistiek sector. Een proactieve inzet van de proposities op een aantal doelmarkten draagt bij aan een betere profilering van de sector. Partners waarderen dit en geven aan mee te willen werken in de marktbewerking, financieel en bij het identificeren van de juiste netwerken. Echter het aantal concrete resultaten (bijv. in de vorm van contracten) is nog beperkt.
Topsector Logistiek Festival: kers op de taart van drie jaar innovatie in de sector
Het Topsector Logistiek Festival was dit jaar de kers op de taart van alle activiteiten en innovaties die vanuit het programma zijn ontwikkeld. Het thema, de ‘kracht van de logistiek’, liet zien dat logistiek overal aanwezig is, van zorglogistiek tot het leveren van voedsel of de bevoorrading van steden en bovendien cruciaal is voor de energietransitie en de circulaire economie.
“Zonder jullie (logistiek professionals) staat Nederland stil. Dan blijven de supermarkten leeg, worden pakketjes niet bezorgd, ligt de bouw van woonwijken stil en kan onze economie niet groeien. Veel mensen realiseren dat niet [..] en voor welke grote uitdagingen de sector staat. [..] Om die het hoofd te kunnen bieden, moet er ingezet worden op innovatie, efficiency en samenwerking.”
Minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat
Tegelijkertijd bood het festival praktische inspiratie voor de uitdagingen die we in de sector tegenkomen zoals een beperkte fysieke ruimte, het terugdringen van uitstoot, personele tekorten en een ontoereikende infrastructuur. Toch kan de logistieke sector deze uitdagingen nu al het hoofd bieden én een nog grotere bijdrage leveren aan de maatschappij. Het Topsector Festival werd door meer dan 800 logistiek professionals bezocht om ervaringen uit te wisselen, succesverhalen te delen en vol inspiratie naar huis te gaan.
Aad Veenman – boegbeeld Topsector Logistiek deelde een visie over de toekomst en hoe bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid met elkaar de schouders eronder blijven zetten:
“De sector is doordrongen van de urgentie van de duurzame transitie en krijgt nu de gelegenheid om zich al te oriënteren. De boodschap naar de politiek? Wij gaan gewoon door, we kunnen het ons niet permitteren om te wachten. Inzetten op logistiek nu geeft kansen voor de toekomst. Binnen de Topsector Logistiek is dit precies wat we doen. Het resultatenboek laat zien waar die samenwerkingen tot nu toe toe hebben geleid. ”
